सचेत बनौ

लकडाउनमा अप्रिय घटनाको परिणामबाट बचियो । यो मानेमा लकडाउनको अनुभव अक्षरमा उतारीरहन पाउदा एकप्रकारले खुशी छु । भर्खरै घटेको असामान्य बन्न सक्ने घटनाले मलाई केही त सिकाएको छ । यो घटनाले तपाई सवारी चालकहरु र पैदलयात्रीहरुलाई पनि सिकाई हुनसक्छ ।

⟹लक्ष्मी राई
२०७७ साल बैसाख

घर जाने हो ? पास बनाएर जाउन / आउन भन्ने मेरा मित्रहरु धेरै थिए, यो लकडाउनमा घरबेटीको कोठामै लक्ड भएर बस्दा ।  मन त किन नहुनु एक्लै बस्नु भन्दा परिवारसँग बस्नुको आनन्द नै मिठो हुन्छ, हर तरहले । जागिरको सिलिलाले आफन्तदेखि करिब ५०० किलोमिटर दुर नेपालको पूर्वि भेगमा छु, मोरङ्गको सुन्दरहरैँचा नगरपालिका । परिवारसँगै बस्नेहरुलाई लाग्दो हो “कस्तो मन आफन्तसँग बस्न पनि मन नहुने” तर घर परिवारबाट टाढा बसेकालाई मात्र महसुस हुन्छ, कस्तो हुन्छ मन । थाकेर कोठामा साझपख आउदा आमाले पकाएर दिनु भएको तातो चिया याद आउछ । विरामी भएर उठ्न नसक्ने हुदाँ आमाको मायालु हातको स्पर्सको तिर्षना लाग्छ । खुशीको खबर फोनबाट सुनाए पछि भाईबहिनिहरुको त्यो उत्साह याद आउछ । काधमा बाबाको स्यावसी धाप याद आउद ।  यो मनको कुरा गर्न थाल्दा धेरै भावुक हुईन्छ, भैगो नगरौ । 

अहिले चै लकडाउनकै अनुभवबारे कुरा गरौ । २०७६ सालको चैत्र १० सम्म सुन्दरहरैँचा नगरपालिकाको समुदायहरुमा नोभल कोरोना भाईसरको बारे जनचेतनामुलक क्रियाकलाप सम्पन्न गर्नु पर्ने योजनाका कारण घर (काठमाण्डौ) फर्कने अवस्था भएन । चैत्र ११ बाट लकडाउन शुरु भै गयो । लक्ड हुनु पर्ने समाचार पाउन बित्तिकै यो समय के गरेर बिताउने योजना बनाईयो । तर कुनै काम सक्नै पर्छ, भन्ने नभएपछि घरमा बस्दा योजना अनुसार काहाँ काम गरिदो रै छ र !  शुरुको दिन मस्त सुतियो । केहि दिन घरबेटीका केटाकेटिहरुसँगै डन्डीबियो, स्किपिङ्ग, गट्टी खेलियो । २० थान जति मिश्रित प्रकृतिका फिल्म हेरियो । ति मध्ये अधिकाम्श सस्पेन्स थ्रिलर प्रकृतिका थिए । केहि थान राजनैतिक विमर्सका अनलाईन अन्तरवार्ता हेरियो । एक हप्ता जति त अनलाईन गेम नै खेलियो । गेम खेल्दा रमाईलो भई नै हाल्छ तर अनलाईन गेम अझ रमाईलो । समय वितेको पत्तै हुदैन । अहो ! अनलाईन गेमले त दैनिकि नै परिवर्तन गरिदियो नि । लकडाउनका क्रममा हिजोको दैनिकी फेरिन थाल्यो । ढिलो सुताई । गेमका कारण एकै ठाउको एकै प्रकारको बसाईले शरिर दुखाई । रमाईलो त भयो तर गर्छु र पढ्छु भनेका धेरै कुरा छुटे । धत् भएन भनेर योजना अनुरुपका काम शुरु गर्न थालियो ।

Photo source : Google 

चैत्र तिर मुसुरीको दाल भित्राउछन् किसानहरु । हामी खेती नहुनेहरु किसानको मिहिनेमै भर गर्छौ । बजारमा भर्खर थ्रेसर लगाएको नयाँ दाल आएको थियो । तर लकडाउनका कारण सबै जसो दाल चाडै बिक्री भएकोले मैले काम गर्ने समुदायको एक जना दिदिले मेरो लागि दाल खोजिदिनु भएको थियो । दाल त लकडाउन खोले पछि ल्याउदा नि हुने थियो तर चाजोपाजो मिले काठमाण्डौ हिड्ने योजनाले लिन जाने विचार गरे ।  त्यसैले लकडाउनमा सरकारले अत्यावश्यक खाद्यान्न खरिदका लागि बाहिर निस्कन अनुमति दिइको समय साझ ४ बजे पछि सो समुदाय निस्कने निधो गरे । एकमन (४० के.जी.)दाल थियो । बोकेर ल्याउने ह्याउ भएन, त्यसैले स्कुटीमा गए ।

लकडाउनका कारण कमै सबारी साधन चल्न दिईएको थियो । एम्बुलेन्सहरु चै अलि बढि गुडिरहेका थिए । अरु सवारी साधनको दाजोमा । सडक खाली थियो । पुर्व दिशाबाट पश्चिम ईटहरी तर्फ जादै गर्ने क्रममा मेरो स्कुटरको स्पिड २० थियो । दुई पाङ्ग्रे सवारी साधन चलाउन लाईसेन्स पाएपछि शुरु शुरुमा खुब हुईकाईन्थ्यो । केहि वर्षको अनुभवले त्यो गति ईकोनोमि स्पिडमा सिमित गरिदिएको छ । यसो भनौ सवारी साधन जोसले हैन होसले चलाउने बानी बसेको छ । समयले र वरपर घटेका घटनाहरुले अलि बढी सचेत बनाएको छ ।

कोभिट-१९ को संक्रमित भटाभट देखिन थालेपछि सुन्दरहरैचा नगर क्षेत्र भित्रका गाँउ/टोल छिर्ने बाटाहरु बन्द गर्न शुरु गरिएको थियो । “..यो बाटो खुल्ला छ कि..” भनेर आफ्नोको बाँयातिरको बाटो हेर्दै थिए । तेतिबेला मेरो स्कुटरको स्पिड ५ मा पुग्न लागिरहेको थियो । झन्डै स्कुटर रोकिने अवस्थामा । त्यतिनै बेला पछाडिबाट ढ्याम्म मेरो स्कुटीको दाँयातिरको छेउमा ठोक्कीयो । छिन मै मेरो स्कुटिलाई हान्ने बाईक मेरो अगि एक मिटर दुरिमा लड्यो, गर्ल्याम्म । 

Photo Source :  Google 

चालक करिब ५० देखि ६० वर्ष उमेरका देखिन्थे । पछाडी अर्का मानिस पनि थिए । उनी भन्दा कम उमेरको हुनुपर्छ । पछाडि बसेका मानिसले दुईवटा ग्यालिन बोकेका थिए । पेट्रोल किन्न निस्केका थिए, सायद । चालक बाईकबाट उछिटिएर बाँया तर्फ पछारिए । अर्का मानिस बाईकसँगै लडे ।  उनको खुट्टा बाईकले किचेछ । तेहि भएर उनि उठिहाल्न सकेनन् । एकै छिनमा मानिसको भिड नेपाल सरकारले तोके भन्दा बढी संख्याको हुन लाग्दै थियो । मैले स्कुटी ठोकिएकै स्थानमा अड्याए । मेरो स्कुटी सडकको बाँया सिमानाको छेउको एक वित्ता मात्र पर थियो । मेलै हेर्न भ्याईहाले । अनि उनिहरुलाई हेर्न अगाडि बढे । बाईकसँगै लडिरहेका मानिसलाई उठाउन सहयोग गर्न भने भिडलाई । उनिहरुलाई देख्दा म आफैलाई दुखीरहेको थियो । अझै पनि तिनिहरुको घाउ सम्झदा जिरिङ् हुन्छु ।

वरपर मेडिकल कमै खुलेका थिए । कोभिट-१९ को डरले अन्य सामान्य रोगीहरुको उपचार नगरेको खबर आईरहेको थियो । हड्डी भाचिएको रैछ भने, अस्पतालले हेरेन भने दु:ख पाउने भए मनमा अनेक कुरा आईरहेको थियो । धन्न ठूलो घाउ चोट भएन । एकछिन बहस चल्यो कसको दोष भन्ने विषयमा । यस्तो खाली सडकमा आफ्नो साईडमा गुडिरहेको गाडीलाई सोही दिशाबाट आएको अर्को गाडिले ठक्कर दिनु भनेको पछाडीबाट ठक्कर दिने चालककै लापरवाही हो । गल्ती बाईक चालककै भएको घटना देखिरहेका भिडले महसुस गराएपछि सहमतिमा छुटियौ । छुटिनु पर्ने जरुरी पनि थियो । त्यति खेर घटना स्थलमा मानविय भिड जो बढीरहेको थियो ।     

घटनाको १ घण्टा पछि पो दिदिले “..धन्न बच्नु भयो” भनेपछि चै मुटुले डरको ढ्याङ्ग्रो बजायो, ढ्वाङ्… ढ्वाङ् ….ढ्वाङ्.. । कसरी चलाएको थियो होला त्यो मान्छेले बाईक सोच्दा सोच्दै सडक दुर्घटनाबारे के रैछ बुझ्न मन लाग्यो ।  सडक दुर्घटना किन बढीरहेछ भन्ने खुलदुली मेटाउन गुगलमा केही समय विताए । कान्तिपुर दैनिकमा प्रकाशित मिति २०७६ असोज ५ गतेको समाचार अनुसार नेपालमा चालकको लापरवाहिका कारण काठमाण्डौ उपत्यकामा मात्र आ.व.०७१/०७२ वर्षमा मात्रै ५ हजार २०५ दुर्घटना भएका रहेछन् ।  विविसि न्युज आनलाईनमा सन् २०१९ डिसेम्बर १८ मा  प्रकाशित समाचार अनुसार नेपालमा एकलाखमा लगभग १६ जनाको मृत्यु सवारी दुर्घटनाको कारण भएको तथ्य छ ।

लामो समयदेखि यातायात क्षेत्रको सुधारमा लागिरहेका धरानका भिमज्वाला राई नेपालमा सवारी साधन दुर्घटना हुनुका ४ प्रमुख कारण छन् ।

१.              भौतिक कारण : सवारी साधन र यसको संख्या, सडक पूर्वाधारको अवस्था तथा यसको गुणस्तर

२.               मानविय कारण : सवारी चालक र पैदल यात्री 

३.              यान्त्रिक कारण :  सवारी साधनको ईन्जिन र यसको गुणस्तर

४.              पर्यावरणिय कारण : मौसम तथा वरपरको वातावरण

यिनिहरु मध्ये मानविय र भौतिक कारणहरु नै अत्याधिक दुर्घटनाको कारण बनेको छ ।  जस्मा दुई पाङ्गे सवारी साधनहरु नै बढी दुर्घटनामा परेका छन् । नितिगत सुधार अर्को महत्वपूर्ण प्रशासकीय पाटो हो । नेपालमा नितिगत सुधार नगरिएमा यातायात क्षेत्रमा ठूलै चुनौति बेहोर्नु पर्ने कुरा राई बताउनु हुन्छ ।

मिति २०७५ श्रावण २४ गते खरिपाटी आनलाईनमा छापिएको समाचार अनुसार सवारी चालकको कारण ८६% दुर्घटना भएको देखिन्छ । घटनाको प्रकृति अनुसार चालकको लापरवाहीका कारण ६७%, तिब्र गतिका कारण १५%, पैदल यात्रुको गल्तिबाट ४%, ओभरटेकका कारण ४%, यान्त्रिक गडबडीका कारण ४% र अन्य कारणले ६% दुर्घटनाहरु घटेका रहेछन् ।

सहकर्मी बैनिले केहि दिन अगि मात्र सुनाउदै थिईन् । भर्खरै लकडाउनकै दौरान ईनरुवाको एकजना जनप्रिय स्वास्थ्य कर्मी सडक पार गर्ने क्रममा एम्बुलेन्सले ठक्कर दिदा ज्यान गएको ।

आनलाईन खबरको यो डाँटा र अरुका कारण आफु दुर्घटना परेको अनुभव गरेपछि भने अचेल म झन् सचेत भएको छु । तपाईहरु पनि सचेतना अपनाउनु होला हिड्दा होस् या सावारी साधन चलाउदा । नत्र दुर्घटनाको सरकारी डाँटामा पपाईको पनि नाम आउन सक्छ । धन्न मेरो दिन बलियो परेछ र मलाई केहि भएन ।  अब कोभिट-१९ लाई जित्नु छ । विश्वसँग कोभिट-१९ लाई परास्त गरी उत्साह बाढ्नु छ ।